Stap 3
De inrichting van het aquarium
Hoe begin je?
Als het goed is heb je jezelf nog kunnen inhouden om een aquarium en aanverwante spulletjes aan te schaffen. Er begint zich een aardig beeld te vormen over welk aquarium en welke bewoners er mogelijk zijn maar we missen nog wat informatie. Deze ga je vinden in de volgende stappen. Maar we gaan het nu hebben over de inrichting van het aquarium.
Inrichting
Biotopen
Er zijn 7 soorten aquaria te benoemen die elk hun eigen benadering en inrichting vragen. We kennen het biotoop aquarium, speciaal aquarium, koud water aquarium, brakwater aquarium, zeeaquarium, paludarium/viarium/riparium en het gezelschapsaquarium.
Voor nu focussen wij op het gezelschapsaquarium omdat verreweg de meeste aquaria in Nederland onder deze noemer vallen. Meer info over de overige type aquaria zullen we later publiceren als specials.
Het gezelschapsaquarium is een rijk beplant aquarium met een hierop afgestemd vredig visbestand. De watersamenstelling is een gemiddelde waarin zowel plant als dier zich prettig voelt.
TIP 9: De hoeveelheid benodigde grind of zand in kilo’s bereken je met de volgende formule:
Diepte x Lengte x Hoogte / 1000 x 1,6
Stel je aquarium is 30 cm diep, 60 cm lang en je wilt een laag grind van 6 cm. Dit geeft de volgende uitkomst: (30 x 60 x 6) / 1000 x 1,6 = 17,28 kg
Wanneer je aan de achterzijde een laag van 10 cm wenst en aan de voorzijde 6 cm dan neem je als hoogte het gemiddelde van die twee: (10+6)/2 = 8 cm als hoogte.
De Bodem of substraat
- Kies een inert substraat. Inert houdt in dat het geen stoffen aan het water afgeeft. Sommige soorten grind en/of zand bevatten kalk welke langzaam in het water oplost en daarmee de hardheid van het aquariumwater verhoogd.
- Kies in geval van grind voor een afgerond korrel met een grootte van 1-3mm. Een grovere korrel zorgt voor meer ruimte tussen de grindkorrels onderling waar zich vuil kan ophopen. Heel fijn zand heeft als nadeel dat het de bodem kan verstikken met bodemrot tot gevolg. Een korrel tussen de 1-3mm geeft voldoende doorstroming in de bodem waardoor bovengenoemde problemen uitblijven mits goed onderhouden. Meer informatie hierover is te vinden in het kopje “onderhoud in het aquarium”. Wanneer je Corydoras soorten houdt dan is fijn zand wel een must omdat deze dieren graag in de bodem op zoek gaan naar voedsel.
- De minimale dikte van het substraat moet aan de voorkant van het aquarium zo’n 6 cm bedragen zodat planten zich kunnen wortelen. Het is vaak mooi wanneer de laag aan de achterzijde van het aquarium hoger is dan de voorkant. Let hierop bij de aanschaf van de hoeveelheid substraat.
- Voor rijk beplantte bakken is het raadzaam om een voedingsbodem onder de grindlaag te plaatsen. Op deze manier zijn planten die voeding uit de bodem halen zoals Cryptocoryne soorten altijd voorzien van voldoende voedingsstoffen. Eén punt om rekening mee te houden is dat een voedingsbodem vaak maar een jaar of 2 a 3 meegaat voordat het uitgeput is. In dat geval kan je de bodem wel laten zitten totdat er belletjes uit de bodem omhoog borrelen. Dan is je bodem aan het rotten en moet het vervangen worden. In plaats van een voedingsbodem kun je ook gebruik maken van voedingscapsules die je bij de wortels in de grond steekt. Voor de gevorderde aquariaan zijn er ook nog pH stabiliserende bodems genaamd “aqua soil” om de zuurgraad op een bepaald niveau vast te houden.
- Kies een zo natuurlijk mogelijke kleur voor het substraat. Er zijn vele kleuren beschikbaar en over smaak valt niet te twisten maar kies in elk geval een niet al te lichte kleur. Een lichte substraat kleur zal het licht van de lamp weerkaatsen en de vissen schuwer maken.
- Spoel een zand- of grindbodem altijd eerst goed uit voordat je deze in het aquarium doet. Er zit vaak een enorme hoeveelheid gruis en stof in de zakken die, wanneer je niet uitspoelt, de bak troebel maakt als je het water toevoegt.
TIP 10: Bij een waterplant zoals bijvoorbeeld een Cryptocoryne of Javavaren zullen, wanneer je deze in het aquarium plaatst, de blaadjes afsterven waarna deze nieuwe bladeren vormt die er vaak ook nog anders uitzien qua vorm en kleur. Dit komt doordat de planten boven water, emerse, worden gekweekt. Het blad is aangepast aan de situatie boven water. Op het moment dat de plant onder water wordt geplaatst (submersed) zal de plant zijn blaadjes afstoten en een nieuw soort blad aanmaken waarmee hij in de onderwater situatie kan overleven. Niet schrikken dus wanneer een plant ''afsterft''.
Planten
hebben naast het feit dat het er prachtig uitziet ook een aantal belangrijke functies is het aquarium. Dit wonderlijke stukje natuur neemt Co2 op en brengt zuurstof in het water, neemt nitraat op, is een schuil- of broedplaats.
In de plantenwereld zijn vele soorten beschikbaar voor in het aquarium met elk zijn eigen groeisnelheid en andere eigenschappen. Het aquarium is in 3 zones in te delen: achtergrond: voor de hoge beplanting, midden: iets lagere planten en vaak blikvangers en voorgrond: klein blijvende planten. Door deze verschillende zones te respecteren blijft elke plant zichtbaar en creëer je diepte in het aquarium. Daarnaast zijn er tal van drijfplanten en mossen die het als totaal een zeer interessante wereld op zich maakt.
Waterplanten kun je opsplitsen in twee soorten: de echte waterplant en de moerasplant. Het verschil is eenvoudig vast te stellen. Een waterplant zal boven water slap hangen en een moerasplant blijft overeind wanneer je die boven water houdt. Een ander interessant weetje is dat waterplanten hun wortels eigenlijk alleen gebruiken om zich vast te houden in de grond en hun voedingsstoffen halen uit de waterkolom terwijl een moerasplant de voedingsstoffen via de wortels uit de bodem haalt.
Maar welke planten?
Bij het opstarten van een aquarium is het belangrijk om vooral veel snelgroeiende planten te plaatsen. Dit heeft twee voorname redenen. Planten hebben een sterke invloed op het bereiken van een biologisch evenwicht in het aquarium. Daarnaast zijn planten de concurrenten van de zo gevreesde alg. Vooral tijdens de opstart loopt een bak gevaar om ten prooi te vallen aan alg.
Het is zaak om de planten de concurrentie aan te laten gaan met algen om de voedingsstoffen in het aquarium. Een gezond plantenbestand zal dit altijd winnen mits er voldoende ( ook niet te veel ) licht en voedingstoffen aanwezig zijn.
Als de bak na een poosje stabiel draait kun je geleidelijk aan een deel van de snelgroeiers vervangen voor planten die je mooi vindt.
Plaats de planten aan de achter- en zijkanten van de bak zodat er vrije zwemruimte overblijft voor de toekomstige bewoners want vissen heb je nog niet geïntroduceerd natuurlijk. Dit kan pas na het indraaien van het aquarium waarover meer in het volgende hoofdstuk.
Hygrophila difformis
Hygrophila difformis is afkomstig uit Azië en een fijne beginnersplant vanwege zijn lage eisen aan het water. De stelen worden 20-30 cm hoog en 6-12 cm breed. Een ideale starter in het aquarium om balans in het aquarium te creëren. De snelle groei helpt algen te voorkomen, omdat de plant een groot aantal voedingsstoffen uit het water opneemt. Ook in grotere aquaria zijn zij prachtig in groepen vanwege hun aparte bladvorm.
Heteranthera zesterifolia
Afkomstig uit Zuid-Amerika en een zeer decoratieve, gemakkelijk te houden plant, die in zacht en hard water goed groeit. Al naar grootte van het aquarium worden de stengels in de middelste of achterste zone geplant. Wanneer u de plant kort houdt kunt u deze ook gemakkelijk gebruiken als voorgrond plant. De bladeren worden ongeveer 3,5 tot 5 cm groot. En de plant zelf wordt 10-40 cm hoog.
Limnophila indica
Deze snelgroeier heeft hele fijne, dicht op elkaar zittende blaadjes welke wat weg hebben van een naaldboom. Afkomstig uit Afrika en Azië. De beste plek voor deze plan is achterin het aquarium waarbij je hem regelmatig snoeit.
Hygrophila corymbosa
Deze plant is afkomstig uit Azië. In het aquarium is het een echte snelgroeier en maakt hij groene, lange en brede bladeren aan. Door de snelle groei moet hij regelmatig gesnoeid worden. Nieuwe vertakkingen ontspruiten uit de stam en laten de plant er voller uitzien. De snoeisels kunnen in de bodem terug worden geplaatst, waar ze snel weer doorgroeien tot nieuwe planten. Zo creëer je een heel veld uit slechts enkele planten.
Deze plant heeft wel veel licht nodig om echt mooi uit te groeien.
Rotala rotundifolia
Afkomstig uit Zuid-Azië, en met een hoogte van 20-30 cm een mooie midden- of achtergrondplant. Bij voldoende licht maakt hij rode bladeren aan, en de toppen van de plant zijn gemakkelijk terug te steken in de bodem. Zo is de plant makkelijk te vermeerderen.
Vallisneria spiralis
Is één van de bekendste waterplanten in het aquarium. Met een lengte van wel 60 cm kan deze plant een fraai gordijn vormen langs de achterzone van het aquarium. Ondanks zijn naam heeft deze plant rechte bladeren. De Asiatica heeft wel een spiraalvormig blad.
Eichhornia azurea
Een bijzondere plant met aparte bladvorm. Afkomstig uit Midden- en Zuid-Amerika en zowel boven- als onderwater te vinden. Met voldoende verlichting blijven de bladeren mooi compact op elkaar staan.
Shinnersia ruvilaris
Deze plant is een buitengewoon snel groeiende moerasplant (emers), die zich goed aan de aquarium omstandigheden aanpast. Ook met weinig licht zal de plant nog groeien. Maar bij voldoende licht worden de bladschijven groter en nemen het aantal tanden langs de bladranden toe.
Najas Guadalupensis ( Guppygras )
Terug te vinden door heel het Amerikaanse continent is dit een veel gebruikt plantje in garnalen aquaria. Door zijn snelle manier van groeien worden al snel tapijten gevormd over de bodem. Met een maximale hoogte van 3 cm een ideale voorgrond bedekker.
Ludwigia Repens
Afkomstig uit Noord-Amerika en wordt tussen de 20 en 40 cm hoog. Door zijn herkomts is hij ook goed in koudere aquaria te houden.
Wanneer je planten aanschaft dan worden deze vrijwel altijd aangeboden in een potje met steenwol. Het is belangrijk dat je het potje met steenwol verwijdert en de wortels voorzichtig vrijmaakt voordat je deze in het aquarium poot. Dit doe je het handigst met een plantenpincet. Als de wortels vrij zijn dan knip je de wortels op 3 cm af. Dit doe je om nieuwe wortelgroei te stimuleren en te voorkomen dat de wortels beschadigen tijdens het poten. Binnen een week of twee zal de plant nieuwe wortels hebben aangemaakt en gaan groeien. Verwijder ook direct eventuele dode bladeren.
Maak er een gewoonte van om, voordat je de planten in het aquarium plaatst, deze goed met lauwwarm kraanwater af te spoelen zodat eventueel meegelifte ongewenste gasten als slakjes worden verwijderd.
Aan de slag
De plant is nu klaar om te planten. Maak met je vingers of pincet een gaatje in de bodem en plaats daar de plant in. Trek hem daarna een klein beetje terug zodat de wortels in de bodem zitten maar de stengel vrij is.
Plaats de planten ongeveer 5 cm uit elkaar om te zorgen dat ze voldoende ruimte hebben om te groeien en dat het licht ook het lagere deel van de plant kan bereiken.
Als de plant groeit en te hoog wordt dan is het snoeien van stengelplanten een makkie. Knip de stengel simpelweg op de gewenste hoogte af met een scherpe schaar. Gooi de toppen niet weg maar plant deze opnieuw voor de oude plant. Wel eerst de onderste blaadjes verwijderen zodat alleen de stengel de grond in gaat. Op die manier creëer je in no-time een dikke bos planten.
Als de Vallisneria te groot wordt dan knip je de bladeren op 2 cm van de bodem af en gooi je deze weg. Deze plant heeft afleggers die door de bak kruipen en vastzitten aan de moederplant. Knip deze jonge plantjes los en kort de wortels in. Plaats deze vervolgens op een nieuwe plaats in de bak.
Naast stengelplanten zijn er nog diverse andere type planten verkrijgbaar voor in het aquarium met elk hun eigenschappen en manieren en plaatsen om te poten. Vergeet ook hierbij de prachtige mossen niet. Ook wanneer je de definitieve beplanting kiest in jouw aquarium is het belangrijk om je in te lezen over de specifieke behoeften van de plant. Let hierbij vooral op lichtbehoefte, temperatuur en of het een makkelijke of moeilijk houdbare plant is. Ga, wanneer je onervaren bent altijd voor de makkelijk houdbare plant. Dit geeft snel een mooi resultaat en het bijbehorende plezier in de hobby.
TIP 11: Epifyten zijn planten die op steen en hout groeien en dus nooit in de bodem mogen worden gepoot omdat de wortels van deze planten zullen gaan rotten. Planten als de Javavaren-, Anubias-, en Bucephalandra soorten kun je met garen op hout en/of steen binden. Soms wordt hiervoor in aquarium geschikte veilige lijm gebruikt met als nadeel dat de lijm wit uitslaat onder water.
Stenen & Hout
Spiderwood
Pagode steen
Draken steen
Kien hout
TIP 12: De meest gemaakte fout in het samenstellen van een hardscape in een aquarium is het aanschaffen van té weinig materiaal. Maak altijd eerst een plan en ontwerp een layout. Schaf op basis daarvan de benodigdheden aan.
Stenen
De regels omtrent steen zijn eigenlijk gelijk aan die van het hout. Houd in de gaten hoeveel de gekozen steensoort het water beïnvloed. Er zijn vele soorten zeer decoratieve steensoorten in de handel verkrijgbaar. Hieronder een aantal punten op een rijtje waar je rekening mee dient te houden wanneer je steen in het aquarium plaatst:
- Veel steensoorten bevatten kalk welke langzaam in de waterkolom zal oplossen en dus het water harder zullen maken. Met een regelmatige waterwissel en of turf in het filter is dit voor het grootste deel tegen te gaan. Het is sowieso belangrijk om het water dan regelmatig te testen zodat je zeker weet dat de waterwaarden binnen de grenswaarden blijven van de gekozen bewoners.
- Wanneer je twijfelt of de gekozen steen kalk bevat dan kun je de zuurtest doen. Deze gaat als volgt: Besprenkel de steen met azijn en kijk of het begint te bruisen. Als het azijn bruist dan bevat de steen kalk en kun je je keuze daarop baseren.
- Zorg ervoor dat, wanneer je stenen gaat stapelen, deze niet kunnen omvallen of wegglijden. Het is het overwegen waard om de stenen vast te kitten met speciaal daarvoor bestemde aquariumkit.
- Twee zeer decoratieve steensoorten die inert zijn en dus geen kalk aan het water afgeven zijn dragonstone en maple leaf rock. Daarnaast zijn graniet, leisteen, kwarts, basalt en gneis ook inerte steensoorten.
- Soms is een kalkhoudende steen gewenst zoals in een Malawi aquarium waarin de hardheid van het water juist hoog moet zijn. Kalkhoudende stenen zijn marmer, dolomiet, zandsteen en tufsteen.
Een gezelschapsaquarium zal doorgaans planten bevatten en in mindere mate gebruik maken van hardscapes tenzij de bewoners daar om vragen. Een zuigmeerval heeft hout nodig om in zijn cellulose behoefte te voorzien bijvoorbeeld. De boodschap zal inmiddels wel duidelijk zijn: Ga uit van wat de bewoners nodig hebben en lees je heel goed in over de specifieke effecten van alles wat je toevoegt in de bak.
Op een rijtje
- Kies de inrichting op basis van de bewoners of kies de bewoners op basis van de inrichting van het aquarium
Bodem of substraat:
- Kies een inert substraat
- Gebruik grind met een afgeronde korrel van 1-3 mm
- De minimale substraatdikte bedraagt 6 cm
- Gebruik een voedingsbodem voor rijk beplantte bakken
- Kies een zo natuurlijk mogelijke kleur substraat
- Spoel het grind goed uit voordat je het in het aquarium plaatst
Planten:
- Deel je aquarium in in zones
- Gebruik snelgroeiende planten bij de opstart van het aquarium
- Gebruik veel planten tijdens de opstart
- Verwijder de steenwol voordat de plant in het aquarium wordt geplaatst
- Knip de wortels af tot op ongeveer 3 cm
- Spoel de planten af voor je ze in de bak plaatst
- Houd voldoende ruimte tussen de planten
- Hergebruik de toppen na het snoeien van stengelplanten
Hout:
- Gebruik alleen hout dat voor aquaria geschikt is
- Neem de tijd om hout “in te wateren”
- Hout geeft kleur af aan water en maakt het water zachter en zuurder
- Hout zal na plaatsing schimmelen
- Borstel het hout af onder de kraan voordat je deze plaatst
Steen:
- Sommige steensoorten bevatten kalk
- Doe bij twijfel de zuurtest
- Zorg ervoor dat de stenen niet kunnen omvallen
Stap 1
Oriëntatie en aanschaf van het aquarium
Stap 3
Aquarium inrichting
Stap 4
Ingebruikname van het aquarium
